راهنمای صحیح پایین آمدن از کوه

 

کوهنوردی و کوه پیمایی، از فعالیتهای نشاط آور به شمار می آید، البته به شرطی که نکات ایمنی و سلامتی را رعایت کرده تا اوقات خوشی با تندرستی همراه باشد. استفاده از کوهستان و طبیعت زیبا و نیز لذت بردن از آن نیاز به رعایت اصول و مقرراتی دارد که توجه به هریک از آنها در تندرستی و سلامتی کوهنورد بسیار مؤثر است. کوهستان آرام و دوست داشتنی، می تواند بسیار خطرناک و حادثه ساز باشد، به ویژه برای آن دسته از علاقه مندانی که در آغاز راه قرار دارند و بی شک در معرض تجربه های گوناگون.

بیشتر آسیب دیدگی های پا در کوه، مانند دررفتگی ، پیچ خوردگی و حتی شکستگی در پایین آمدن با عجله از کوهستان پیش می آید.در هنگام کوهپیمایی مداوم و بدون عجله حرکت کنید، وقت را تلف نکنید چنانچه کوهپیمایی درست صورت نگیرد ممکن است به بدن آسیب رسانده و مشکلات جدی به همراه داشته باشد هنگام پایین از سرازیری کوهستان عجله نکنید . بیشتر اتفاقات ناگوار در این مواقع صورت می گیرد. در سراشیبی کوهستان بواسطه برجستگی های مسیر پرتگاه ها و موانع مشخص نیستند و چنانچه خود را کنترل نکنید با خطرات ناگواری روبه رو می شوید.

اگر پیش از حرکت و به خصوص در هنگام پایین آمدن از کوه و در طی مسیر، پاره ای احتیاط های مقدماتی رعایت شود می توان از بروز بسیاری از پیشامدهای خطرناک در کوه پیشگیری کرد. فرود یا پایین آمدن از کوه، زمانی است که باید به کوهنوردان که خسته هستند و به مسایل هم کم توجه، بیشتر هشدار داد.

در مسیر بوته زار و پوشیده از پوشش گیاهی بلند، سرعت گروه باید به کمترین حدی که روی مسیر عادی می تواند راه برود، تقلیل پیدا کند. چمن زارها و مناطق علف زار، به استثنای زمستان که از یخ و برف پوشیده می شود و باید از صعود و فرود روی آن اجتناب نمود، بهترین و زیباترین مسیر کوه روی است. مشروط به انیکه کفش سبک نپوشیده باشید و علف ها بلند و منطقه سنگ زار نباشد. نواحی باتلاقی گر چه خطرناک نیستند، ولی به لحاظ مشکل بودن باید از آنها پرهیز کرد. بازگشت از مسیرهای شن اسکی، به ویژه با سرعت زیاد، به فرسایش سریع کوه کمک می کند و حتما موجب آسیب دیدگی عضلات پا می شود.

کوهنوردان با زدن میله یا پرچم علامت گذاری روی برف می کنند. سنگ چین ها ( توده ای سنگ های روی هم گذاشته شده) بعضی جاها به عنوان علامت گذاری مسیر و گاهی به عنوان تغییر جهت مسیر مورد استفاده واقع می شوند. بعضی مواقع پیش می آید که کوهنوردان در طول راه ، مسیر کوهپیمایی را علامت گذاری می کنند تا بتواند هنگام بازگشت مسیر را راحت تر پیدا کنند. این کار را در مواقعی که مسیر از روی یخچال یا برفچال بزرگی می گذرد و هوا هم متغیر است و یا وقتی که مسیر از مناطق جنگل های پرپشت می گذرد و یا زمانی که شب یا مه منطقه را پنهان می کند، انجام می دهند.

توصیه های مهم:

موقع پایین آمدن از کوه گام هایتان را کوتاه و کنترل شده بردارید تا کمترین تاثیر را بر محیط بگذارید. قدم های برداشته شده در سرازیری باید متعادل تر از قدم هایی باشد که تنها تحت تأثیر قوه جاذبه و بی اختیار برداشته می شود. گام های متعادل از بروز خستگی زودرس جلوگیری کرده و انرژی شما را حفظ می نماید. در این نوع حرکت هیچ وقت نباید پای را بر زمین سایید یا استخوان ها و عضلات را بی جهت به حرکت در آورد. حفظ تعادل باید به صورتی عملی شود که در صورت احساس سستی زمین در زیر پا، بلافاصله خورد را به عقب کشیده و حرکات بعدی راتحت کنترل قرار دهید.

موقع کوهپیمایی و به خصوص هنگام پایین آمدن از کوه، آرام و راحت حرکت کنید و مرحله به مرحله استراحت کرده و از مواد غذایی کالری زا برای تجدید قوا و انرژی کمک بگیرید. هنگام فرود از کوه استراحت را فراموش نکنید زیرا در پایین آمدن به زانوها بیشتر فشار وارد می شود به استراحت در سرازیری به همان اندازه استراحت در بالا رفتن از کوه اهمیت دهید.

هنگام پایین آمدن از کوه از انجام و حرکات اضافی و غیر ضروری خودداری نموده و ضمن حفظ نیرو و ذخیره انرژی موجود در بدن، به ویژه در فصل زمستان و نیز تنفس صحیح از رسیدن به خستگی زودرس جلوگیری کنید. هنگام فرود آرام، از قراردادن دست ها در چپ جدا خودداری کنید.

در مسیرهای برفی از سرخودن بدون کنترل خودداری نمایید. در شییب های تند به صورت زیگزاگ حرکت کنید تا شیب مسیر شکسته شود. هنگام شن اسکی و فورد از سنگ ریزه ها ، بدن را به عقت متمایل کنید و مواظب پرتگاه ها و موانع باشید . سعی کنید از ریزش سنگ به پایین خودداری کنید و قبل از گرفتن آنها به عنوان تکیه گاه از محکمی آنها مطمئن شوید.

هنگام بازگشت از کوه سطوح کاملا مقاوم و سفت و سخت و خالی ( مانند منطقه های بین پوشش گیاهی، مسیرهای حیوانات ) ؤ صخره ها ( مسیرهای شن اسکی، حفره سنگ و سنگی ) و شن زارهای سخت را انتخاب کنید. از لگد کردن گونه های مختلف گیاهی خودداری کنید. هنگام پایین آمدن از مسیرهای عمومی و علامت گذاری شده حرکت نمایید. مسیر صعود را با سنگ چین علامت گذاری نمایید تا در زمان برگشت دچار اشتباه و گم کردن راه نشوید.

هنگام پایین آمدن از کوه، از باتوم جهت کاهش فشار روی زانوها و حفظ تعادل اسفتاده کیند . در صورت نیاز از کلنگ برای تعادل و ترمز کردن استفاده کنید. این وسیله روی چمن زارهای شیب دار، جنگل ها و خزه ها هم بسیار مفیداست. به هنگام پایین آمدن از کوه از قدم ها را با مکث بردارید و در شیب های تند روی هر پا اندکی استراحت نمایید. در سرازیری ها از تمام سطح پا استفاده کنید و از حرکت با بغل پاها خودداری کنید . پاها را روی زمین نکشید، بلکه اندکی از زمین بلند کرده و دست ها را برای حفظ تعادل آزاد نگه دارید.

به هنگام فرود از کوه از ریزش و جابجایی سنگ ها جلوگیری کنید.از جا خارج کردن یک سنگ کلیدی روی یک یخچال و یا مسیری با شیب تند می تواند موجب سقوط یخ و یا ریزش سنگ گردد. در هنگام پایین آمدن از کوه، حتی الامکان از جدا شدن سنگ جلوگیری کرده و در صورت ریزش سنگ ، دیگران رابا فریاد ( سنگ ) مطلع نمایید. از ریزش سنگ جلوگیری کنید. هر چند پایین رفتن از مسیرهای شن اسکی می تواند لذت بخش باشد ولی تکه های سنگ و شن ممکن است وارد کفش شما شده و در ادامه مسیر برای پاهای شما مشکل ایجاد کنند. از مسیرهای شن اسکی حتی در تابستان هم کمتر استفاده کنید.

روی مسیرهای حاوی تکه سنگ به چابکی حرکت کنید و آماده باشید که در صورت در رفتن سنگی از زیر پا، به کناری بپرید.

فاصله بین افراد را به حداقل برسانید تا سنگ ریزشی احتمالی نتواند سرعت و قدرت خطرناکی پیداکند. توجه کنید که در مسیرهای خطرناک که امکان عبور دسته جمعی تیم وجود ندارد، یک نفر یا گروه کوچکی از افراد از گذرگاه رد شده و بقیه در محلی ایمن پناه بگیرند.

همیشه برای رها کردن کوله پشتیتان هنگام سقوط آمادگی داشته باشید.

باانتخاب بهترین راه ها و منطقی ترین مسیرها برای پایین آمدن از کوه ، از مصرف بیهوده انرژی جلوگیری کنید.

همیشه قبل از دیر شدن وقت و گرفتاری در میان توفان و کولاک، ارتفاع خود را کم کرده و راهی ارتفاعات پایین کوهستان شوید.

هنگام فرود، وزن شما و کوله پشتی به شدت روی ران، زانو و به طور کل پاها وارد می شوند. انگشتان جمع شده و تکان های گوناگون بدن به بالای ستون مهره ها حرکت کرده و همه بدن را تکان می دهد. از دویدن در سرازیری ها جدا خودداری کنید این کار آسیبهای جبران ناپذیری به مفاصل و استخوانهای پاهایتان وارد می سازد. در شیب های تند آرام و سنگین قدم بگذارید و پا را از زانو کمی خم و با فاصله کم و حالت انعطاف زیاد بدنتان حرکت کنید. همیشه در پایین آمدن از کوه وقت اضافی برای گروه پیش بینی کنید. هنگام پایین آمدن از کوه، شخص باید گامهای خود را با اختیار و کنترل شده بردارد و به میزان سرعت خود توجه داشته باشد. به عبارت دیگر عضلات پایتان را شل نکنید، بهترین راه برای پایین آمدن آن است که زانوها را کمی خم کنید و کمر را صاف نگه دارید ( راه رفتن میمون وار )

کوه پیمایی در شرایط زمستانی تفاوت های زیادی با کوه پیمایی در فصل های دیگر دارد، چرا که کوه نورد با مشکلات گوناگونی در هنگام صعود و پایین آمدن از کوه مواجه می شود. برای پایین آمدن از شیب یخی با زاویه کمتر می توان بدن را عقب داده و بر روی کرامپن و سخمه کلنگ اقدام به پایین آمد نمود ، به ترتیبی که دست طرف شیب را در دسته کلنگ و نزدیک به سخمه قراردارد و دست دیگر را به دسته کلنگ گرفت و با کشیدن محکم سخمه به سطح شیب بر روی برف سر خورد و اقدام به پایین آمدن نمودو یا دست را به دسته کلنگ در نزدیک سخمه گرفت و با فشار سر کلنگ به یخ و فشار کرامپن ها به طرف پایین،به طرف انتهای شیب شیب حرکت نمود.

هنگام پایین آمدن در شیب هایی با برف سخت باید به وسیله ضربه پاشنه کفش، جای پا بسازید . با زیاد شدن شیب و سختی ساختمان برف استفاده از کلنگ و کرامپن اجتناب ناپذیر است. غالبا کلنگ در هر صعودی در دست طرف شیب قرارد می گیرد. همیشه به هنگام کوهنوردی و انتخاب مسیر به بازگشت هم فکر کنید. اگر بالا رفتن از جایی آسان است. لزوما پایین آمدن آسان نخواهد بود.

برای فرود آمدن از کوهستان اغلب مسیرهایی انتخاب می شوند که از مسیر صعود راحت تر هستند. از حرکت روی مسیرهای بهمن گیر خود داری کنید هنگامی که از بین دیواره های یک دره عبور می کنید از مسیرهای مابین درختان مسیر بهمن گیر حرکت کنید.

لازم است از پایین آمدن از میان کوه های ناشناخته که پایین آن دیده نمی شود، خودداری نمایید. مراقب شیب های علف زار خیس باشید، زیرا بسیار لغزنده است. چنانچه با شیب تند صخره ای درگیر شدید و مجبور هستید در یک ردیف حرکت نمایید باید فاصله را آن قدر کم کنید که چنانچه سنگی از جای اصلی خودش جدا شد فاصله افراد آن قدر نباشد که سنگ شتاب بگیرد.

پیش از تاریک شدن هوا،کوه را ترک و پایین بیایید. چنانچه در کوه گم شدید، هرگز از پایین آمدن از کوه عجله نکنید،با مشورت، بهترین راه فرود را پیدا کنید.

هنگام حرکت در سرازیری کوه،داخل پوتین، جوراب ضخیم و نرم دیگری پوشیده و با بستن محکم بند کفش از حرکت اضافی پا در پوتین جلوگیری کنید. موقع پایین آمدن از کوه است که خراش های پوستی ایجاد می شود و مفصل زانوها جابجا شده و مچ پا می چرخد، از این رو سرعت در سرازیری نباید خیلی بیشتر از سرعت سربالایی باشد. چنانچه هنگام پایین آمدن از کوه، کفش پنجه پایتان را می زند، توقف کنید و بند کفش خود رامحکم کنید.

به هنگام پایین آمدن از شیب های تند کوهستان، جهت کاهش فشار ناشی از شیب و حمل کوله پشتی ، به صورت زیگزاگ ( مارپیچ ) حرکت نموده و از برداشتن قدم های بزرگ خودداری کنید. این کار انرژی شما را بیشتر حفظ می کند و می توانیدمسافت بیشتری را طی کنید و روز بعد دچار انقباض عضلانی کمتری شوید. وقتی از سراشیبی کوه پایین می روید بندهای شانه کوله پشتی خود را محکم کنید، زیرا اگر کوله پشتی مدام جابه جا شود تعادل تان به هم می خورد. پوتین های خورد را چک کیند ومطمئن شوید که بندها محکم بسته شده باشد، به طوری که انگشتان پا جلوی کفش ها را لمس نمی کند ( پا به جلو نمی لغزد ).

چنانچه تشخیص این کار سخت است بهتر است یک جفت جورات اضافی بپوشید. در پایین آمدن از سطح های برفی با شیب زیاد، چنانچه شخص نتوانست پشت به شیب پایین بیاید، باید فورا چرخیده و رو به شیب با کوبیدن پاشنه کفش به برف و درست کردن جا پا و تکه بر روی دست ها پایین بیاید. در جاهایی با شیب کم و بدون خطر می توان با کف کفش به طرف پایین لیز خورده و پایین آمد. سرعت این حرکت را می توان با بالا آوردن نوک کفش ها و کم و زیاد کردن فشار پاشنه ها تنظیم کرد. در صورت لیز خوردن در سطح پر شیب برفی باید فورا به طرف سطح شیب دار برگشته و با دستها به سطح تکیه کرد و نوک کفش ها را با کمی فاصله از هم به سطح برف فشار آورده برای این کار باید سر و گردن و بالاتنه را از سطح برف دور نگه داشته تا نوک کفشها بهتر به برف گیر کنند برای انجام بهتر این کار تمرکز ضروری است. چنانچه کلنگ یخ در دست دارید، بهتر است دسته اش را نزدیک سرتان گرفته و در یخ فرو برید.

                                            گردآوری: دکتر حمید مساعدیان