وا عوض (گردنه ای ما بین دو قله سردگاه و چرمکش در جنوب گیلان)

شاید تاکنون این عبارت به گوش تان خورده باشد که :  اگر روی کوههای گیلان بایستید ، آن طرف از صورت تان که به سمت شمال و دریای خزر هست عطرآگین و مرطوب از گلها و هوای گیلان می گردد و طرف دیگر که به سمت فلات نیمه خشک ایران قرار دارد،  خشک و بی روح می شود . این موضوع را من اول بار در یادداشتهای آقای الکساندر خودزکو (خوچکو) دیدم که در اواسط قرن گذشته بعنوان کنسول دولت روسیه (تزاری) در رشت زندگی می کرد و وی نیز آن را از گفته های مردم گیلان در آن زمان می شمرد. اگر چه روایت فوق مبالغه آمیز  و اغراق گویی به نظر می رسد ، اما گواهی است بر وجود دو نوع آب و هوا در دو سوی خط الراس کوههای گیلان .

وجه تسمیه گردنه واعوض یا بادعوض نیز ریشه در همین موضوع دارد . گردنه ای که محل تردد و داد وستد روستاییان و دامداران زیادی در گذشته های نه چندان دور مابین مناطق لوشان و حتی کوهین قزوین از یک سو و عمار لو و رحمت آباد از سوی دیگر بود .

در دوسوی گردنه وا عوض که جهت شرقی – غربی  دارد ، قله ها و کوههای زیادی قرار دارند که هر از چند گاهی توسط کوهنوردان و گروههای

کوهنوردی صعود می شوند . در این مجال سری به این کوهها و مناطق می زنیم تا دقایقی را در میان باغها ، چشمه ها  ، سنگها ، قله ها و جنگلهای زیبای آن بگذرانیم .

هر گاه بخواهیم از ضلع غربی و شمال غربی وارد این منطقه گردیم ، از چند ناحیه  می توان اقدام به صعود نمود که از آن جمله می شود  مسیرهای هرزویل منجیل ،  روستای های گلدیان ، کلشتر ، طلابر و آغوز بن در بالای شهر رودبار را نام برد .

مسیر هرزه ویل متداول ترین جبهه صعود ( غربی) برای دست یابی به کوههای این منطقه است . این مسیر با عبور از  میان باغهای زیبای زیتون روستای هرزه ویل در جهت مخالف جریان رودخانه دربند (هرزه ویل)  امتداد می یابد . پس از چند نوبت  بالا و پایین رفتن سرانجام پس از یک ساعت کوه پیمایی به سرچشمه رودخانه می رسیم و با تعجب متوجه محو شدن جریان آّب آن می شویم . تمام حجم آب از دل سنگها بیرون زده و باعث ایجاد رودخانه هرزه ویل می شود . با عبور به سمت دیگر رودخانه در نزدیکی سرچشمه (سمت چپ) مجددا” پس از مقداری طی مسیر به سمت راست دره وارد می شویم و کم کم راه اصلی از این سمت ارتفاع می گیرد و پس از ۴۵ دقیقه به چمنزاری وسیع موسوم به چی چک بولاغی می رسیم . تا قبل از زلزله ۳۱ خرداد ۶۹ چشمه پر آبی در سمت شرقی این چمنزار وجود داشت که گویا بر اثر زلزله و جابجایی لایه های فوقانی و میانی زمین راه آب این چشمه مسدود شده است . از این ناحیه می توان با حرکت به سمت راست بر روی یال زیبا و  سنگی قله گاو کل قرار گرفت . البته قبل از این نیز در بالای روستای هرزه ویل بدون اینکه به کف دره سرازیر شویم ، می شد از طریق یال سمت راستی وارد منطقه و یال اصلی قله گاوکل شد .  با عبور از چمنزار زیبا ی فوق و در جهت شرق پس از گذشتن از شیاری باریک که در ۹ ماه ازسال جریان آب ضعیفی هم در آن دیده می شود ، بعد از یک ساعت به منطقه باز سنگی و سپس چشمه معروف اوغری بلاغی خواهیم رسید . همه کوهنوردانی که در نیمه دوم آبان و ماه آذر هر سال قدم به این منطقه می گذارند ، معتقدند یکی از زیبا ترین مناطق و مناظر پاییزی را میتوان در این ناحیه دید . یعنی جنگل قرار گرفته در بین دوقله گاوکل و آسمان سرا  !  جنگلهای این منطقه بدلیل نداشتن رطوبت بالا و آفتابی بودن هوای آن در اغلب ماههای سال،  در فصل پاییز از زیبایی خاصی برخوردار است .

نودی سودی ، عنوان ییلاقی است در بالای چشمه اوغری بلاغی با چند کلبه چوپانی که چند سالی هست جاده ای خاکی از هرزه ویل به این ناحیه کشیده شده است . از نودی سودی می توان با ۵/۱ ساعت کوهپیمایی در جهت شمال به قله آسمان سرا ی منجیل رسید .

بلند ترین نقطه این منطقه بدون تردید ، قله سردگاه با ارتفاع تقریبی ۲۴۵۰ متر است که در سمت جنوب شرقی این ناحیه قرار دارد. با عبور از جنگلهای بکر و زیبای منطقه بعد از ۵/۱ ساعت از نودی سودی  با رسیدن به ارتفاع ۲۱۰۰ متر کم کم پوشش جنگلی جای خود را به چمنزارهای زیبا می دهد و مرز بین این دو پوشش در این ناحیه را نودی عنبر گویند که دو کلبه زیبای چوپانی را در آن قرار گرفته است . با رسیدن به بالای این منطقه بر روی خط الراس اصلی،  می توان به راحتی منطقه جلال آباد لوشان را در سمت جنوب ، کوههای قافلان کوه استان زنجان را در سمت جنوب غربی و غرب و قله سردگاه را در سمت شرق مشاهده  نمود . همچنان در عبور به سمت شرق از روی یال پس از قدری ارتفاع کم نمودن و رسیدن به یک آب گیر فصلی ، مجددا” ارتفاع گرفته وپس از چندی قدم بر قله زیبای سردگاه می گذاریم که چشم انداز بسیار زیبایی در برابر دیدگان ما ظاهرا می شود: درفک در آن طرف دره بزرگ سیاه رود ، ناتش کوه با یال بلند و زیبایش و اندکی آن سو تر بام گیلان  سماموس در کنار دو برادر کوچکترش  بزابن و گردبن .  همچنین خشچال بلند و غرور آفرین و مجموعه ای از کوههای قزوین ، رشته کوههای قافلان کوه و بلند ترین قله اش خیر مسجد ، پشته کوه رودبار ، آنطرف تر لاس پشته  و شاه معلم ماسوله . اینها مناطق و کوههایی اند که از بالای سردگاه  در یک هوای خوب به راحتی دیده می شوند . فاصله زمانی بین نودی عنبر تا قله ۵/۱ ساعت است.

از یاد نبریم که در حد فاصل قله های آسمانسرای منجیل  و سردگاه ، سه قله کوچک تر : انبارجه ، غلاغ و بلگه سر قرار دارند که گهگاهی توسط کوهنوردان صعود می گردند .  صعود به آسمان سرا معمولا” از گلدیان یا کلشتر رودبار انجام می شود که پس از ۴ ساعت کوه  پیمایی در میان یک جنگل زیبا،  می توان به آن رسید . اما برای دست یابی به کوههای انبارجه (انبارجکول) و غلاغ باید  از میان جنگل طولانی و انبوه موسوم به علی جان سرا گذر نمود  که ابتدای مسیر آن روستای زیبای خاصه کول در منطقه رحمت آباد هست .

همچنان در حرکت به سمت شرق با پایین آمدن از شیب قله سردگاه در واقع به ابتدای گردنه واعوض می رسیم . در سمت چپ گردنه اندکی پایین تر ییلاق زیبای گلوزن قرار دارد که به جرات می توان گفت دارای یکی از بزرگترین چشمه های منطقه هست. بدون تردید فراوانی آب و چشمه یکی از مشخصه های بارز کوههای این منطقه از گیلان است . وجود چشمه های بزرگ گلوزن ، بزبره ، چرمکش و چشمه پرویز در دو سوی شمالی و جنوبی مسیر،  خود گواهی بر مطلب فوق می باشد. مضاف بر اینکه چشمه های عجیب و بسیار پرآب  دوگاه ، مازو سرا و کوره در پایین دست های ضلع شمالی موجب تشکیل رودخانه سیدان    می شود . این مسئله باعث طمع بعضی ها برای کسب سود فراوان و ساختن کارخانه آب معدنی درمنطقه شده است که خوشبختانه با مقاومت و مخالفت روستاییان منطقه ، تاکنون این موضوع محقق نشده است .

با عبور از گردنه در حالی که ییلاق ترکوبه در سمت راست مسیر (جنوبی) نمایان است کم کم به منطقه زیبای بزبره می رسیم که برای دست یابی به قله اش می توان از روستای بیورزن لوشان اقدام به صعود نمود . چمنزار زیبای بزبره در پایین قله با چشم اندازهای بکر دو طرف گردنه ، جلوه خاصی به منطقه می دهد . در سمت شمال تا چشم کار می کند جنگل است و در دور  دست ها دیواره های بلند و سترگ ناحیه دوگاه جلوه گری می کند . در سمت جنوب ، دره سر سبز و پر آب کولارو با کبک های فراوانش  و اندکی آن طرف تر روستای بیورزن .

حال که بعد از ۲ ساعت کوه پیمایی از سردگاه تا بزبره آمدیم و شرحی کوتاه در خصوص گردنه تاریخی و زیبای واعوض ارائه نمودیم ، بهتر است سری به قله های چرمکش و آسمان سرای لوشان بزنیم که متاسفانه بدلیل دوری راه و  .  .  .  کمتر مورد استقبال گروههای کوهنوردی دراستان قرار می گیرند .

همچنین جا دارد از کوهنورد و انسانی بزرگ ، زنده یاد سلمان یگانه یادی کنیم . چرا که اول بار او بود که کوهنوردان و گروههای کوهنوردی را با این مناطق آشنا نمود . یادش گرامی !

برای رسیدن به قله های چرمکش و آسمان سرای لوشان باید به ترتیب از روستاهای بیورزن  و کرماک در جبهه جنوبی این کوهها اقدام به صعود نمود . که هرکدام از آن قله ها با چهار تا پنج ساعت کوهپیمایی قابل دسترسی می باشند .

دست یابی به قله چرمکش از ناحیه بزبره مستلزم بالا رفتن از شیب تند زیر قله در این سمت است ( جبهه غربی) وپس از ۳۵۰ متر ارتفاع گیری می توان به محوطه پهن و بزرگ قله اش  با ارتفاع تقریبی ۲۳۳۰ متر رسید . حد فاصل دو قله چرمکش و آسمان سرای لوشان یالی بزرگ قرار دارد که در اغلب مواقع از سال پوشیده از چمن زیبایی است .  فاصله این دوقله را در شرایط معمولی می توان با سه ساعت کوهپیمایی طی نمود. در پایین دست سمت راست هر دو کوه چشمه های معروف و پر آب چرمکش و پرویز قرار دارد که نقش مهمی در ایجاد پوشش گیاهی غنی منطقه ایفا می کند. در ضلع غربی قله ۲۴۰۰ متری آسمان سرا و در فاصله نیم ساعتی اش روستای فصلی کردان قرار گرفته با چشمه ای بزرگ در وسط آبادی .

با امید به این که گزارش مختصر فوق توانسته باشد اطلاعاتی از کوههای واقع در قسمتی از جنوب گیلان ارایه نماید ، منتظر نظرات همنوردان عزیز برای غنی تر نمودن گزارش های آتی هستم .

در ضمن تمام مسیر یاد شده در این گزارش توسط دستگاه جی پی اس ثبت گردیده است .

با آرزوی سلامتی و شادکامی

مسعود سلیم پور – آذر ۸۹