زنان در ارتفاع

هدف از تدوین این مقاله ، بررسی موضوعات ویژه ی زنان در ارتفاع است که  پیشنهادات و استانداردهای رسمی فدراسیون بین المللی کوهنوردی(UIAA) را انعکاس می دهد و بر اساس تحقیقات علمی نوین میباشد

۱)     زنان non pregnant (زنانی که باردار نیستند)

•  هیچگونه تفاوتی بین زنان و مردان از لحاظ وقوع بیماری حاد ارتفاع( ( AMS وجود ندارد.
  •    وقوع تورم ریوی در ارتفاع بالا(HAPE ) در زنان نسبت به مردان کمتر می باشد.
  علت ورم ریوی، جمع شدن مایع در شش فرد است که موجب بروزی بیماری شده و در عرض چند دقیقه ممکن است خود را نشان دهد . نشانه آن اختلال در تنفس  و بعضی وقتها شنیده شدن صدایی شبیه قل قل در قسمت سینه فرد است.
  ورم ریوی را باید در مراحل اولیه بسرعت تشخیص دهید: اگر اختلال در تنفس در زمان استراحت برای فرد رخ داده است یا اگر فرد سرفه های پیوسته و بی وقفه دارد .شکیبایی و صبر در مورد ورم ریوی جایز نیست زیرا حالت خطرناکی است و باید در این وضعیت اضطراری سریعا فرد را به ارتفاع پایین تر ببرید. ۵۰۰ متر کم کردن ارتفاع به صورت متناوب باعث ببهبود شرایط فرد به طرز محسوسی خواهد شد. در صورت موجود بودن ، ماسک اکسیژن و محفظه فشار مخصوص نیز کمک کننده خواهند بود. نفادوفین و داروهای استروئید مثل دگزامتازون و دکدرون نیز مناسب هستند.
  •    وقوع ورم محیطیedma در زنان نسبت به مردان بیشتر می باشد.
  تجمع مایع باعث ورم کردن صورت شده گاهی بازو یا پا نیز پس از مدتی پیمودن مسیر ورم می کنند. این ورم های معمولا پس از چند روز به اصطلاح می خوابند. به این ورمها ، ورمهای خارجی یا محیطی گفته می شود و بروز آنها به معنای علایم ظاهر شدن ورم ریوی یا مغزی نیست.
  •    تفاوتی بین زنان و مردان از لحاظ وقوع تورم مغزی در ارتفاع بالا(  HACE )گزارش نشده است.
  علت ورم مغزی هم تجمع مایع در مغز است. در این حالت فرد برای ساعتهای متوالی خواب آلود و گیج بوده و به هنگام راه رفتن نیز تعادل ندارد گاهی دوبینی هم در فرد ایجاد می شود. ورم مغزی نیز حالت خطرناکی است و صبر جایز نبوده باید فرد را سریعا به ارتفاع پایین ببرید. از داروهای استروئیدی مثل دگزامتازون و دکدرون نیز می توانید استفاده کنید همچنین از محفظه فشار مخصوص .درهردو حالت ورم ریوی و مغزی استفاده از وسایل پزشکی ذکر شده جایز است . هر دو حالت خطرناک بوده و باید بیدرنگ فرد به ارتفاع پایین آورده شود و پس از بهبودی ، فرد حق بازگشت به ارتفاع بالاتر و ادامه کار را ندارد و باید پس از برنامه توسط پزشک معاینه شود تا اجازه شرکت در برنامه های بعدی را داشته باشد. یک دوره استراحت و بازیابی توان جسمی برای بهبودی کامل و سریع تر برای فرد توصیه می شود.
  •    اگر چه پروژسترون باعث افزایش واکنش به هیپوکسی تنفسی درسطح دریا می شود، ، اما اطلاعاتی که نشاندهنده ارتباط بین هم هوایی در ارتفاع بلند و مراحل سیکل قاعدگی باشد ، در دسترس نیست.

۲)    عادت ماهیانه:

عادت ماهیانه در ارتفاعات بلند می تواند تغییر می کند. دوره و میزان خونریزی می تواند کوتاه تر ، بلندتر ، دچار بی نظمی و یا حتی متوقف شود. عادت ماهیانه در اثر عواملی مهمتراز ارتفاع از قبیل Jet lag ، سرما، کاهش وزن  و تمرینات  نیز تحت تاثیر قرار می گیرد . برای قطع یا کاهش خونریزی می توان از OCP داروهای خوراکی ضد بارداری، و یا پروژسترون تزریقی و یا IUD متناوبا برای چند ماه استفاده نمود . اما ممکن است لکه بینی   در طول سه ماه اول اتفاق بیفتد .

• روش های پیشگیری از حاملگی:
• هنوز هیچ ضرر یا فایده ای برای هم هوایی ارتفاع با مصرف OCP گزارش نشده است .
  • از عوارض داروئی قرص های ضد بارداری با دوز بالا ( HD ) که کمتر هم استفاده میشوند و می توانند باعث لخته شدن خون ( بویژه در کسانی که بعلت کم شدن مایعات بدن و سرما دچار غلظت خون بالا شده اند ) بشوند .
  • در مقابل داروهای خوراکی ضد بارداری با دوز پائین ( LD) گزینه انتخابی اول در ارتفاع می باشند اما در مصرف این قرص ها مشکلی وجود دارد که اثر بخشی همزمان با مصرف برخی آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین ها و تتراساکلین دچار اختلال میشود.

۴)    آهن:

کمبود نهفته آهن می تواند در ارتفاعات بسیار بالا مانع هم هوایی می شود. استفاده از دوز فریتین قبل از عزیمت می تواند به عنوان مکمل مفید باشد.

۵) زنان باردار:

۵٫۱) خطر سفر به نواحی دورافتاده و کشورهای خارجی:

• دور بودن از امکانات پزشکی و زایمان در صورت نیاز
  • بیماری های عفونی در طول بارداری می توانند خطرناک تر باشند بویژه اسهال ، مالاریا و هپاتیت E
  • برخی داروهای مفید برای پیشگیری یا درمان در طول بارداری باعث اختلال درمان می شوند :
  مثل آنتی مالاریاها، کینولونها , سولفونامید و دیگر داروها .

۵٫۲) خطر هیپوکسی:

بیشترمطالعات انجام شده بر روی زنانی بوده که بصورت دائمی در ارتفاع زندگی می کنند . در مورد زنان بارداری که بطور طبیعی در ارتفاع پایین زندگی می کنند ، مطالعات بسیار کمی در رابطه با اقامتهای کوتاه مدت چند ساعته در ارتفاع متوسط انجام شده است(بافعالیت کم یا زیاد). همچنین هیچ تحقیقی بر روی زنانی که به مدت طولانی (هفته وماه) در ارتفاع می مانند صورت نگرفته است.

۵٫۲٫۱) واکنش های فیزیولوژیکی نسبت به قرارگیری در ارتفاع:

• افزایش شدید اکسیژناسیون خون مادر با بالا رفتن بازده قلبی و عروقی به همراه افزایش جریان خون جفتی به بهترین صورت باعث حفظ روند انتقال خون اکسیژن دار به جنین می شود .
  • میزان بروز بیماری حاد کوهستان در طول بارداری با حالت عادی تفاوتی ندارد .
  • استفاده از استازولامید در طول سه ماهه اول خطر ناقص بودن جنین را بهمراه دارد وپس از ۳۶ هفته بارداری خطر زردی شدید نوزاد را در پی دارد .
  • به علت افزایش اکسیژناسیون در تبادلات بالای تنفسی ناشی از ارتفاع و بارداری ، نوشیدن مایعات مناسب در محیطهای خشک و مرتفع توصیه می شود.

۵٫۲٫۲) نیمه اول بارداری:

• خطر قرارگیری در ارتفاع کم است. گمان می رود که احتمال سقط جنین در سه ماه اول افزایش یابد ، اما این مساله هنوز اثبات نشده است. ولی در این مورد توصیه می شود که زنانی که برای باردار شدن دچارمشکل هستند یا برای سقط جنین ریسک بالایی دارند از ارتفاع بالا اجتناب نمایند .

۵٫۲٫۳) نیمه دوم بارداری:

بسته به فاکتورهای فردی, میزان ارتفاع و فعالیتها می تواند خطرات زیادی برای مادر و جنین بدنبال داشته باشد.
• در مورد اقامتهای کوتاه مدت بدون فعالیت و تمرین (چندساعت یا چند هفته) در ارتفاع زیر ۲۵۰۰متر واضح است که خطر بسیار کمی سلامت بارداری را تهدید می کند البته هیچ داده ای در دست نیست.
• برای زنانی که دارای فاکتورهای خطر هستند ارتفاع توصیه نمی شود (حتی بمدت کوتاه)
• در اقامتهای طولانی مدت  ،هفته تا ماه) در ارتفاع بیش از ۲۵۰۰متربرای مادر خطر افزایش فشار خون حاملگی و قطع جفت وجود دارد.
• تاخیر رشد رحمی در طول سه ماهه سوم و وزن پایین جنین در زمان تولد نوزاد را تهدید می کند. در این مورد مادر باید ۲۰ هفته پس از بارداری تحت مراقبتهای دایمی باشد.
• با انجام تمرینات و فعالیت ، ماهیچه های اسکلتی و جفت برای ذخیره خون با هم رقابت می کنند. بنابراین خطر هیپوکسی ویا نارس بودن جنین وجود دارد.
• توصیه می شود قبل از تمرین در ارتفاع بیش از ۲۵۰۰ متر ۴-۳ روز هم هوایی انجام شود ، همچنین می توان قبل از فعالیتهای سنگین تا انجام هم هوایی کامل منتظر ماند( حداقل ۲ هفته) و از انجام فعالیتهای سنگین در ارتفاع اجتناب کرد.

۵٫۲٫۴) اختلالات ممکن در ارتفاع:

  نارسائی جفت-  تاخیر رشد درون رحمی-  بروز بیماریهای قلبی ریوی در مادر- آنمی
سیگار کشیدن همراه با فعالیت ،یک فاکتور پرخطر است.

۵٫۲٫۵) خطر تروما:

باید از تمرینات سریع و ناگهانی در طول بارداری پرهیز نمود ، چرا که می تواند باعث سقوط وضربه و به دنبال آن خطر کنده شدن جفت شود . باید دقت شود که ابزارهای صعود مناسب وکافی باشند.

تهیه ،ترجمه و تنظیم:  خداداد مزدائی | انتشار: فصلنامه کوه شماره ۷۴ (بهار ۹۳ )

منابع:
Women Going to Altitude, Jean, D.; Leal, C.; Meijer, H.,2008, , OFFICIAL STANDARDS OF THE UIAA MEDICAL COMMISSION ,VOL: 12