باشگاه کوهنوردی تیلار گروه کوهنوردی تیلار رشت این روزها یکی از موضوعات بحث انگیز میان متخصصان پوست و مو ایجاد راهی برای حفاظت از سطح پوست در مقابل اشعه خورشید است. شاید مهمترین علت این پدیده نازک شدن لایه ازن باشد . به همین علت امواج ماوراء بفش که سرطان زایی آنها کاملا اثبات شده است با شدت بیشتری برسطح پوست می تابد. بعلاوه زندگی شهری و صنعتی شدن کشورها نیز موجب شده بسیاری از عوامل فیزیکی وشیمیایی که قبلا وجود نداشت وارد چرخه زیستی انسانها شود که پیامد آنها ایجاد بیماریهای جدیدی است.
اشعه ماوراء بنفش چیست ؟
نور مرئی با آنچه باعث روشن محیط اطراف می شود ، بخش کوچکی از طیف وسیع امواج الکترو مغناطیس است. این امواج از طول موج ۱۴-۱۰متر شروع میشود تا طول موج ۱۰۷ متر ادامه دارد. طول موج نور مرئی گستره کوچک شامل نورهایی با رنگهای مختلف از بنفش ( کمترین طول موج ) تا قرمز( بیشترین طول موج ) است.
تفاوت میان طول موج نورها ، باعث بروز خواص مختلفی ازتغییررنگ گرفته تا تغییر انرژی می شود ، طول موجهای کمتر،انرژی بسیاربیشتری دارند. آن بخش از نور خورشید که به زمین میرسد از بخشهای مختلف تشکیل شده است ماوراء بنفش ، نورمرئی و مادون قرمز( یا امواج گرمایی).
نور ماوراء بنفش را هم می توان به ۳ قسمت تقسیم کرد:
UVA ؛طول موج آن بین۳۱۵ نانومتر تا ۴۰۰ نانومتر است (هر نانومتر ۹-۱۰ متر است) به آن نور سیاه هم میگویند. این بخش باعث برنزه شدن پوست می شود.
UVB؛ طول موج آن بین ۲۸۰ نانومتر تا ۳۱۵ نانومتر است. باعث آفتاب سوختگی میشود.
UVC ؛ که بین طول موجهای ۱۰۰ تا ۲۸۰ نانومتر قرار دارد. اتمسفر، این قسمت از اشعه ماوراء بنفش را بطور کامل جذب میکند ( به شرطی لایه ازن بیشتر ازاین سوراخ نشود) .
۹۹ درصد تابش ماوراء بنفش خورشید در سطح دریا از نوع UVA است وآنچه باعث بروز مشکلات گوناگون پوستی میشود UVB است. نکته جالب دیگر این است که اشعه ماوراء بنفش از بیشتر سطوح بخوبی باز تابیده میشود واین باعث میشود تاثیرات اشعه ماوراء بنفش تشدید شود ؛ برای مثال برف ۹۰درصد اشعه ماوراء بنفش را باز می تاباند ( این دلیل خوبی است برای این که در زمستان هم ازضد آفتاب ها استفاده کنیم ) ماسه ساحل دریا می تواند ۲۰ درصد ازUVB را باز بتاباند. در نتیجه شما در ساحل دریا در معرض تابش فوق العاده زیاد بخش مضر ماوراء بنفش قرار دارید. از طرف دیگر بسیاری ازمواد می توانند نور ماوراء بنفش را به صورت کلی یا جزئی جذب کنند. شیشه یکی از انواع این مواد است. کرمهای ضد آفتاب هم از مواد جذب کننده یا بازتابنده ماوراء بنفش ساخته شده اند و به همین علت، استفاده از این کرمها پوست را در مقابل این اشعه محافظت میکند.
ضد آفتاب یعنی چه؟
ضد آفتاب یعنی ماده ای که در سطح پوست به صورت موضعی بکار میرود تا اشعه ماوراء بنفش خورشید را جذب یا منعکس کند. اصولا هرکرم ضد آفتابی براساس یکی از ۲ مکانیزم گفته شده عمل میکند. یعنی یا نور خورشید را جذب میکند و مانع از نفوذ آن به سطح پوست می شود و یا از نور فیزیکی با انعکاس نور خورشید از ورود اشعه بر پوست جلوگیری میکند.
در ترکیب یک کرم ضد آفتاب عناصری نظیر استرها سالیسیلات ها و زنیک اکساید نیز وجود دارند که هرکدام خواص ویژه ای دارند، مثلا زنیک اکساید به دلیل داشتن عنصر روی اثر درمانی، ترمیمی وضد التهابی که دارد در ترکیب بسیاری از این گونه کرمها وجود دارد و البته به علت داشتن رنگ بسیار سفیدی که در سطح پوست ایجاد میکند برای خیلی از افراد چنان خوشایند نیست. به همین دلیل هم سعی شده با اضافه کردن ترکیبات دیگر، این تغییر رنگ را از میان ببرند. امروزه کرمهای ضد آفتاب با طرحها وترکیبات متعددی به بازار عرضه شده اند و اتفاقا با توجه به آگاهی و اطلاع بیشتر اشخاص و بویژه خانمها نسبت به حفاظت ازسلامت پوست مشتریان زیادی هم پیدا کرده اند؛ اما بدیهی است که کثرت تولید همیشه دلیل بی نقص بودن نیست و از آنجا که این کرمها با یکی از حساس ترین اعضایذ بدن بعنی پوست تماس دارندباید برای انتخاب آنها چند معیار اصلی و اساسی را مورد توجه قرارداد، هرچند به خاطر اختلافات نژادی ، مدت زمان تماس با نور خورشید وتفاوت جغرافیایی محل سکونت یک قانون کلی برای انتخاب کرم ضد آفتاب وجود ندارد، اما با وجود این می توان براساس چند شاخص اصلی از مناسب یا نامناسب بودن کرم آگاهی یافت. مهمترین معیاری که می تواند در انتخاب یک کرم ضد آفتاب موثر واقع شود spf یا عامل محافظت کننده از نور خورشید است. اگر همین الان به سراغ قوطی کرم یا پماد ضد آفتاب خود بروید این ۳ حرف وعددی که مقابل آن نوشته شده است را روی جعبه کرم مشاهده میکنید . spf درواقع نشان می دهد که عیار حفاظتی کرم مورد استفاده در برابر نور خورشید و شرایط استفاده نکردن از کرم چقدر است، مثلا وقتی روی یک کرم ضد آفتاب نوشته شدده SPF = 30 یعنی اینکه اگر کرم ضد آفتاب روی سطح پوست مالیده شود ۳۰ برابر بیشتراز زمانی که از کرم استفاده نشود می تواند نور خورشید را بدون هیچ گونه آسیب جدی تحمل کند . spf محدوده ای بین ۲ تا ۱۵ به بالا دارد ، یعنی به طور طبیعی دریک کرم ضد آفتاب نباید کمتر از ۲ باشد، البته درباره حداکثر میزان آن هنوز یک توافق کلی وجود ندارد. عده ای معتقدند زیاد شدن spf تنها تا حد خاصی موثر است، یعنی مثلا spf = 15 تفاوت چندانی با ۷۵ ندارد چون به هر حال یک کرم ضد آفتاب تنها برای مدت کوتاهی بر سطح پوست باقی می ماند و در این مدت کوتاه با یک میزان spf متوسط نیز پوست بخوبی محافظت می شود ، اما گروه دیگر عقیده دارند برای حفاظت مطلق از پوست در برابر اشعه فرا بنفش میزان spf باید تا آنجا که ممکن است بالا برده شود.
گذشته از spf برای انتخاب یک ضدآفتاب خوب باید مسائل دیگری را هم در نظر گرفت، از جمله این که یک کرم مناسب باید واجد ویتامینهایی نظیر E, D, C هم باشد و از سوی دیگر مقابل تعریق و شستشو حداکثر برای مدتی مقاومت داشته باشد.
نکته دیگر درباره کرمهای ضدآفتاب ،زمان مصرف آنهاست. کرم ضدآفتاب پیش از هر بار خروج از منزل و تماس با نورخورشید باید بر سطح پوست مالیده شود وبه طور مکرر هر۲ ساعت یکبار نیز تجدید شود و در روزهای برفی ، ابری یا بادی هم مصرف کرم ضدآفتاب برای افراد با پوستهای حساس ضروری است.
